Een paar jaar geleden kwam ik als directeur ad interim op een school waar de een na de andere leerkracht uitviel met een burn-out. Dit was aanleiding om mij meer te verdiepen in dit verschijnsel. Wat veroorzaakt een burn-out? Kun je als werkgever burn-outs voorspellen? Hoe kun je een burn-out voorkomen?
Wat veroorzaakt een burn-out?
De belangrijkste oorzaak van een burn-out is het onvermogen om voor jezelf te kiezen. Dit heeft te maken met perfectionisme, geen fouten durven maken en het idee dat je moet voldoen aan de wensen of eisen van anderen. Een burn-out is het gevolg van een langdurige angst om geen controle of grip op een situatie te hebben.
Is een burn-out voorspelbaar?
Een burn-out is lastig te voorspellen. Niet iedereen is in gelijke mate gevoelig voor een burn-out. Bovendien kunnen er privé-omstandigheden zijn die maken dat een werknemer gevoeliger is voor een burn-out.
Er is niet altijd een duidelijk verband tussen oorzaak en gevolg. Daar waar de ene persoon uitdaging nodig heeft om optimaal te functioneren, zal de ander beter gedijen in een voorspelbare omgeving.
Voor een leidinggevende, die vaak zelf ook flink onder stress staat, is het dan ook moeilijk de signalen te herkennen. De signaleringslijst die ik hieronder geef, is weliswaar niet waterdicht, maar wel behulpzaam.
Signaleringslijst voor een dreigende burn-out
Als je onderstaande signalen leest, bekruipt je bij de eerste paar punten het gevoel dat je te maken hebt met de ideale werknemer. Een vergissing die ertoe kan leiden dat je nog meer activiteiten op een toch al te vol bordje stapelt.
- Enorme toewijding: De medewerker heeft een bijna overdreven toewijding voor zijn werk. Hij verwacht veel van zichzelf en is net iets te ambitieus. Hij komt over als een streber, die er alles aan doet om vooruit te komen.
- Grenzeloze inzet: De medewerker neemt taken van anderen over en creëert het gevoel onmisbaar te zijn voor de organisatie.
- Negeren van eigen behoeften: Als een medewerker onvoldoende slaapt, zichzelf geen pauzes gunt en slecht eet, dan zijn dit mogelijke kenmerken van stress. Als een dergelijke periode lang aanhoudt, is de kans op een burn-out groot.
- Het verheerlijken van werk: Als de werknemer dag en nacht met zijn werk bezig is, is dit geen gezond teken. Let daarom op de informele verhalen of vraag er eventueel naar: Wat zijn de hobby’s? Is er voldoende tijd voor vrienden? etc.
- Van vakantie naar vakantie: De medewerker kijkt uit naar rustperiodes, maar maakt er geen gebruik van. Hij gebruikt de vakantie om achterstallig werk in te halen om zo het gevoel van controle ter herwinnen.
- Verdediging: Verdediging is een onbewust mechanisme. Als je in een gesprek met een medewerker merkt dat hij zich zonder reden defensief opstelt, kan dit te maken hebben met het gevoel dat hij de controle kwijt is. Als de medewerker verder goed functioneert, is dit een kenmerk van stress.
- Terugtrekken: Terugtrekken is ook een onbewust mechanisme. Het is een manier van de medewerker om zicht te verschuilen en niet op te vallen, omdat hij onbewust aanvoelt dat er iets mis is.
- Ontkennen: Als je bovenstaand gedrag bespreekbaar maakt, heeft de medewerker de neiging dit te ontkennen en juist te vertellen dat het goed gaat.
- Kort lontje: Bij iemand die langdurig onder stress staat, zie je een gedragsverandering. Iemand reageert overgevoelig en wordt snibbig, nors en snauwerig.
Bovenstaande signalen zijn vooral voelbaar en zichtbaar voor de omgeving van de bewuste medewerker. Wees daarom alert op de onbewuste signalen zoals verdedigen, terugtrekken, ontkennen en het korte lontje.
Burn-out als organisatieprobleem
Burn-out voorkom je niet zozeer bij individuele medewerkers. Je voorkomt het door iets aan de werksfeer te doen.
Je voorkomt zieke medewerkers door aan een gezonde organisatie te werken.
Een individu die onder stress staat, is kwetsbaar en gevoelig voor kritiek. Een opmerking als “Je werkt te hard”, wordt dan ook niet gezien als bescherming, maar als een verwijt. Ook achter vragen als “Hoe vind je dat het gaat?” wordt meer gezocht dan er wordt bedoeld. Zoals gezegd, een medewerker die onder hoge stress functioneert, balanceert op het gevoel de controle te verliezen. Iedere opmerking van de leidinggevende kan een ongewenst zetje zijn waardoor hij omvalt.
“Een burn-out kost een organisatie gemiddeld €122.000 per werknemer”, vertelt de schrijfster Mascha Mooy. Om een organisatie te helpen burn-outs te voorkomen, heeft zij dit boek geschreven.
Bye Bye Burnout leert je de signalen van een burn-out te herkennen en er adequaat mee om te gaan. Het is een van de weinige boeken die ook de rol en verantwoordelijkheid van de werkgever belicht.
Het is een praktisch boek met interessante voorbeelden voor de HR medewerker en de leidinggevende.
Hoe kun je burn-out voorkomen?
Een burn-out voorkomen, begint bij de leidinggevende. Werken aan een gezonde bedrijfscultuur is de enige manier!
1. Neem oorzaken van werkdruk waar mogelijk weg
Uiteraard is dit niet altijd makkelijk. Het vraagt van een leidinggevende om keuzes te maken en prioriteiten te stellen. Voor een team kan het al bevrijdend voelen als de werkdruk bespreekbaar is en als zij kunnen meedenken over oplossingen. Uiteraard wil iedereen graag de resultaten ervaren.
2. Let op de werk-privé balans
Zorg ervoor dat medewerkers buiten werktijden ook werkelijk vrij kunnen zijn. Val mensen niet lastig met werk gerelateerde vragen na werktijd. We zijn allemaal bereikbaarder dan ooit. Maak hier afspraken over en geef het goede voorbeeld.
3. Vergroot het werkplezier
- vier successen;
- geef complimenten;
- wees attent, vier verjaardagen, stuur een bloemetje bij ziekte etc.;
- geef het goede voorbeeld – straal plezier uit als je werkt.
4. Voer (goede) gesprekken
Een gesprekkencyclus die door iedereen als verplichting wordt gezien, helpt niet mee om de werkdruk te verlichten.
Het is fijn als medewerkers zich kunnen verheugen op gesprekken met een leidinggevende, omdat deze wezenlijk interesse toont. Onderzoek in dit soort gesprekken of de werknemer het werk als zinvol ervaart en welke ontwikkelkansen hij ziet.
5. Moedig gezond gedrag aan
- Zet fruit op tafel in de teamkamer;
- Zorg eventueel voor een of meer hometrainers (en geef zelf het goede voorbeeld);
- Stimuleer dat medewerkers in de pauze een frisse neus gaan halen;
- Is er een mogelijkheid voor een power nap?
Wees een betrokken leider!
Het toonaangevende Amerikaanse bedrijf Gallup toont aan dat medewerkers die een betrokken leidinggevende hebben gezonder zijn, effectiever werken, minder fouten maken en zich verantwoordelijker voelen. In het artikel Betrokkenheid verhogen door goed leiderschap deel ik de resultaten van dit onderzoek.
Wil je meer weten over stress en burn-out? Lees dan stress, overspannen of een burn-out waarin ik uitleg wat de verschillen zijn.
