Ik voel me ongelukkig! Ik hoor het zo vaak in mijn praktijk. De meeste mensen kan ik helpen met een coachingsmodel dat op RET (Rationeel-Emotieve-Therapie) is gebaseerd. Kort gezegd komt het erop neer dat niet de gebeurtenis, maar de gedachten over de gebeurtenis de oorzaak is van het ongelukkige gevoel.
"Ik voel me ongelukkig!"
Je bent ontevreden op je werk. De buurt waarin je woont is niet leuk. Je bent ziek. Je hebt geen geld. Het zit je tegen. Je bent gekwetst. Je relatie is niet goed.
Het lijkt wel alsof je ellende aantrekt. De ene negatieve gebeurtenis volgt op de ander en er lijkt geen einde aan te komen.
Is daar iets aan te doen of moet je het maar gewoon accepteren?
We vertellen graag over het gezellig avondje uit, over onze leuke vrienden en over onze ideale relatie. Geluk delen voelt goed. We luisteren graag naar positieve verhalen. Voor negatieve verhalen is veel minder ruimte.
We bepalen voor het grootste gedeelte zelf of en in hoeverre we onder problemen gebukt gaan. Een ongezonde irrationele kijk vergroot de moeilijkheden alleen maar en daardoor komen we niet toe aan het bedenken van oplossingen. RET-jezelf is een praktische uitwerking van de beginselen van de Rationeel-Emotieve Therapie voor het omgaan met angsten, depressies, verslavingen en relatieproblemen.
Via de RET-test kan iedereen zelf nagaan of zijn of haar denken rationeel dan wel irrationeel is. RET-jezelf is een wegwijzer voor iedereen die meer zicht wil hebben op de manier waarop hij nadenkt over problemen. Ook wordt duidelijk hoe onze manier van denken invloed heeft op het al dan niet vinden van een oplossing voor problemen.
Negatieve verhalen voelen zwaar. We hebben niet altijd zin om ernaar te luisteren. We schuiven het weg.
Negatieve gevoelens zijn daarmee ongewenst. Ze mogen er niet zijn en moeten zo snel mogelijk opgelost worden. Daarmee vergeten we dat ongeluk en verdriet deel van het leven zijn.
Om van het negatieve gevoel af te komen, kiezen we graag voor een oppervlakkige oplossing. Vaak wordt verdriet gemeten aan de ellende van anderen, alsof we ons daar beter door voelen. Soms proberen we het verdriet te ontkennen of over te slaan.
Coachingsmodel: de 4 (of 5) G's
Het model dat ik hieronder beschrijf, is een integere manier om met je verdriet of negatieve gevoel om te gaan. Je kunt de stappen zelf doorlopen of je kunt gebruik maken van een goede coach.
- Gebeurtenis
- Gedachte
- Gevoel
- Gedrag
- (Gevolgen)
Stel dat je wordt geconfronteerd met ontslag. Je gedachten hierover kunnen heel uiteenlopend zijn:
- Opluchting: Nu krijg je met behoud van een uitkering een kans om ergens anders te beginnen.
- Twijfel: Heb je je ontslag verdiend, omdat je niet goed genoeg bent?
- Woede: Je hebt je benen onder je lijf vandaan gelopen en is dit de manier waarop je harde werken wordt beloond?
- Schuldig: Als je beter je best had gedaan was dit nooit gebeurd.
Een gedachte kan voortkomen uit een irrationele overtuiging. Bijvoorbeeld dat je nooit fouten mag maken of dat iedereen je aardig moet vinden.
Rationeel weet je dat dit niet waar is, maar je kunt het gevoel dat hierbij hoort niet loslaten. Deze overtuiging kleurt je gedachten, maar omdat je je hier niet van bewust bent, denk je dat jouw gedachte over de gebeurtenis de waarheid is.
Gebeurtenis: Een gebeurtenis is altijd neutraal
Niets is zo moeilijk om een gebeurtenis op een neutrale manier te benaderen. Je oordelen vormen zich al voordat een gebeurtenis is afgerond of zelfs heeft plaatsgevonden.
Een gebeurtenissen neutraal registreren gaat ongeveer als volgt:
- Er loopt een vrouw op straat.
- Er staat een auto geparkeerd.
- De straatlantaarn brandt.
Let hierbij op de punt die achter iedere zin wordt gezet. Die punt is essentieel om de gebeurtenis neutraal te houden. Je bent echter geneigd hier een komma te zetten; een komma gevolgd door je mening.
Zolang je geen gedachten hebt, spelen dingen zich alleen maar af. Precies zoals zich in het universum zoveel dingen afspelen waar niemand weet van heeft. Er wordt een kind geboren. Er sterft een man. Een luipaard maakt jacht op een gnoe. Een planeet explodeert.
Al deze dingen krijgen precies die betekenis die jij eraan geeft.
En die betekenis heeft alles te maken met wie jij bent, hoe je bent opgevoed, hoe je geleerd hebt om je staande te houden in de wereld én hoe jij je tot die persoon/gebeurtenis verhoudt.
Gedachten: Ik denk, dus ik interpreteer
Doordat je een gebeurtenis interpreteert, geef je zin en betekenis aan de gebeurtenis.
Er loopt een vrouw op straat is een zinloze waarneming, waar je pas betekenis aan geeft door er iets van te vinden.
Je vindt dat ze er leuk uitziet, ze is te dik, ze waggelt, ze loopt gevaar, ze heeft dezelfde jas aan als jij etc. Dit proces vindt continu plaats in je hoofd. Je bent altijd bezig om je ergens een mening over te vormen.
Je kunt geen mening hebben of geven als je er geen gedachten over hebt. Dat is een heel normaal proces, want als je niet denkt, kunnen je niets leren. De kunst is alleen om de juiste gedachten te hebben.
Gevoel: Ik ben verantwoordelijk!
Jouw gedachten vormen het gevoel dat je krijgt. Dit betekent dat je volledig verantwoordelijk bent voor jouw gevoelens.
Bij de meeste mensen moet dit even inzinken.
Als je partner je verlaat, is hij toch verantwoordelijk voor het feit dat jij je ongelukkig voelt?
Natuurlijk voel je je ongelukkig als je partner je verlaat. Het zou vreemd zijn als je dit gevoel niet zou hebben. Maar wat voel je nu precies?
Als je inzoomt op dat gevoel lopen de reacties uit elkaar. Net als het voorbeeld hierboven over het ontslag kunnen er heel veel overtuigingen met dit gevoel samenhangen: een minderwaardigheidsgevoel, onzekerheid, twijfel, boosheid…
Het mag duidelijk zijn dat die gevoelens te maken hebben met jouw gedachten over die gebeurtenis en daarom ben jij ook de eigenaar van – en verantwoordelijk voor – je gevoel.
Dit idee druist in tegen alles wat je normaal vindt. Als je echter niet erkent dat je zelf verantwoordelijk bent voor je gedachten en gevoelens, kun je er niets aan veranderen.
Je prent je in dat je het recht hebt om boos te zijn en natuurlijk is dat waar. Tegelijkertijd ben je ook verantwoordelijk voor die boosheid, het is echt helemaal van jou!
Als je wilt dat die boosheid plaats maakt voor een ander gevoel, kun je niet anders dan op een andere manier over de gebeurtenis te denken. Dat klinkt eenvoudig, maar het is het moeilijkste wat er bestaat.
Gedrag: uit wat ik doe blijkt hoe ik denk en voel
Het mag duidelijk zijn dat je gedrag samenhangt met je gevoelens. Iemand die bang is, reageert nu eenmaal anders dan iemand die verliefd is. Gedrag kan volledig goedgepraat worden door wat je denkt of voelt, maar daarmee is het gedrag niet altijd goed te keuren.
De man die zwaaiend met een pistool de rechtszaal binnenstormt om wraak te nemen op de jongen die zijn vrouw heeft vermoord, is volledig te begrijpen. Zijn gedachten hebben zich volledig gericht op wraak. Maar de overtuiging dat hij het recht in eigen hand moet nemen, komt voort uit een heel andere overtuiging. Hij vertrouwt de rechtspraak niet. Hij heeft zichzelf ingeprent dat hij zelf in actie moet komen.
Gevolgen: het effect van mijn gedrag
Je gedrag heeft bepaalde gevolgen. Als je boos op iemand afstapt, omdat je vindt dat hij je onrecht heeft aangedaan, zal dat tot gevolg hebben dat de ander ook boos wordt. Als je huilt, wekt dat medelijden op, of irritatie. Als je niet naar je werkt gaat omdat je een fout hebt gemaakt, vinden je collega’s of je leidinggevende je onbetrouwbaar.
Soms worden we hard geconfronteerd met de gevolgen van ons gedrag. Dit heeft dan weer gevolg op onze gedachten, gevoel, gedrag en de gevolgen daarvan. Zo kun je in een cirkel terecht komen, waarbij je telkens wordt bevestigd in je negatieve gevoel over de gebeurtenis.
Oplossingsgericht strategie
Met het model van de vijf G’s is het mogelijk om zo’n patroon te doorbreken. Je constateert dat iets niet goed gaat, omdat iets niet goed voelt. Dat vervelende gevoel kan je behoorlijk dwars zitten. De oplossingsgerichte strategie is om te achterhalen wat je gedachtes zijn die het gevoel veroorzaken. Als je het gevoel als uitgangspunt neemt, kun je proberen je gedachten te herformuleren.
Als je gedachten werkelijk veranderen, verandert ook je gevoel over die gebeurtenis en daarmee ook je gedrag.
Woord van waarschuwing
Toch is een woord van waarschuwing wel op zijn plaats. Negatieve of sombere gevoelens horen bij het mens zijn. Het verdriet dat je voelt omdat je partner je heeft verlaten, hoort erbij. Als je dat verdriet niet zou voelen, heeft de relatie misschien niet zoveel voorgesteld. Maar ook dat is slechts een gedachte.
Wat ik er eigenlijk mee wil zeggen is dat je het model niet als ‘maniertje’ moet inzetten. Neem je gevoel en gedachten serieus en accepteer ze. Pas als die acceptatie er is, kun je je ook verantwoordelijk en gelukkig voelen.
Want wat is geluk eigenlijk? Het is in ieder geval niet een oppervlakkige staat van langdurige blijheid en positiviteit.
Het begint bij bereidheid...
Feitelijk begint het allemaal bij de bereidheid om in te zien dat je verantwoordelijk bent voor je eigen gedachten en gevoelens. De gebeurtenis die er voor zorgde dat je die gevoelens kreeg, heeft in die zin niets met je ongelukkige gevoel te maken. Het gevoel komt voort uit de betekenis die je aan die gebeurtenis gaf.
De neiging om een negatief gevoel te koesteren is in ons allemaal aanwezig, maar je hoeft deze niet te cultiveren. Je kunt negatieve gevoelens blijven voeden door je vast te bijten in je verwijten en je negatieve gedachten. Dit doe je als je een ander of een gebeurtenis verantwoordelijk houdt voor wat jij voelt.
De vraag die je jezelf kunt stellen is: wil ik dit? Wil ik mij zo (blijven) voelen?
...en het eindigt met vergeving
Erkennen dat een ander of een gebeurtenis niet verantwoordelijk is voor jouw gevoel, is de essentie van vergeven. Als je wilt en kunt bevatten dat een gebeurtenis in wezen neutraal is en dat jouw gedachten verantwoordelijk zijn voor jouw gevoel dan is dat een vergevingsgedachte. Je verschuift de schuld niet naar iets of iemand anders, maar je ziet in dat er feitelijk geen schuld of schuldige is.
Ook jij bent niet schuldig, omdat je boos, verdrietig of ongelukkig bent. Maar je kunt wel wat veranderen aan dat gevoel door je bewust te zijn van je gedachten en de wil om op een andere manier naar de gebeurtenis te kijken.
Lees eventueel ook vergeven, hoe doe je dat? als je hier meer over wilt weten.
